مطالعات راهبردی شرق/

* کارگروه آسیای مرکزی موسسه مطالعات راهبردی شرق

مقدمه
بحرانِ کرونا در ابتدا جهان را در یک رکودِ بی‌سابقه بین‌المللی فرو برد. بسیاری از کشورها مرزهای خود را به روی دیگر کشورها بستند و ماموریت‌های دیپلماتیک و به طور کلی تعاملات بین‌المللی نیز به پایین‌ترین سطح ممکن رسید. پس از آن با شدت گرفتن بحران در حوزه‌هایی نظیر تامین تجهیزات و امکانات مورد نیاز برای مقابله با کرونا روابط حتی به سوی تنش‌های بی‌سابقه‌ای نیز حرکت کرد. با این حال دیری نپایید که در ایام همه گیری کرونا نیز جنبه‌هایی از تعاملات پنهان و آشکار مبرهن گشت و به نوعی شاهد شکل‌گیری «دیپلماسی کرونایی» در این دوره بودیم.

در ابتدا این دیپلماسی شامل اهدای کمک‌های بشردوستانه و ابراز همدردی و تبادل تجربیات بود، اما به زودی سمت و سوی دیگری با هدف بهره‌برداری از فضای روانی پیش رفت. رژیم صهیونیستی نیز در بازه کرونا کنش‌های مشابهی را در آسیای مرکزی صورت داد که شامل هر دو بعد از موارد فوق‌الذکر بود. در این گزارش به اختصار مهم‌ترین تحرکات رژیم صهیونیستی (و تحولات مرتبط با آن) را در بازه پس از شدت گرفتن بحران کرونا در آسیای مرکزی (از ماه ژوئن)، بررسی و ارزیابی خواهیم کرد.

ازبکستان
مهم‌ترین تحولات دوره کرونا در روابط ازبکستان و رژیم صهیونیستی با انتصاب خانم فیروزه محمودوا، به عنوان سفیر جدید ازبکستان در سرزمین‌های اشغالی در ماه آگوست آغاز شد. نکته جالب توجه در این انتصاب آن بود که خانم محمودوا اولین زنی است که به عنوان سفیر ازبکستان معرفی می‌شود. جدای از ماموریت وی در اسرائیل، زن بودن وی مورد توجه بسیاری از رسانه‌های ازبکستان و نیز رژیم صهیونیستی قرار گرفت. موضوع دیگری که در همین بازه مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت، الگوبرداری برخی چهره‌های سیاسی ازبک نظیر علیشیر قدیروف (رئیس حزب میلی تینکتاش) از تجربه رژیم صهیونیستی برای مقابله با همه‌گیری کرونا بود. در حالی که کارایی تجربه چین به طور قطعی اثبات شده و بسیاری از الگوهای دیگر نیز در نزدیکی ازبکستان وجود داشت، الگوبرداری نادرست وی از رژیم صهیونیستی (بویژه در خصوص بازگشایی مرزهای هوایی) که در شبکه‌های تلویزیونی نیز مطرح شد، حواشی زیادی را در بر داشت.

گفتنی است در همین بازه یک نرم‌افزار موبایلی مخصوص با هدف شناسایی بیماری کرونا طراحی شد که به گفته وزارت بهداشت با بهره‌گیری از تجربه چند کشور از جمله رژیم صهیونیستی تهیه شده بود. در ماه جولای همچنین وزارت بهداشت ازبکستان خبر داد که برخی آزمایشات بالینی با هدف مقابله با بیماری کرونا توسط متخصصینی از رژیم صهیونیستی صورت گرفته است. چندین نشست تخصصی میان کارشناسان دو طرف نیز با این موضوع برگزار شد. در همین حال برخی رسانه‌ها اظهار داشتند که تلاش‌های مشترک بین ازبکستان و اسرائیل برای ساخت یک داروی جدید برای مقابله با بیماری کرونا آغاز شده است.

با این حال کرونا تنها موضوع مشترک میان ازبکستان و رژیم صهیونیستی در این بازه نبود. کنفرانس بین‌المللی ابوعلی سینا رویدادی بود که به میزبانی ازبکستان و با حضور کارشناسانی از اسرائیل برگزار شد. این که نماینده‌ای از ایران به این کنفرانس دعوت نشده بود و یا دعوت شده و امکان حضور نداشته، برای نگارنده  مشخص نیست . در همین حال در ماه سپتامبر نیز یک کنفرانس مشترک تحت عنوان « ازبکستان-اسرائیل: وضعیت و چشم‌انداز همکاری در مدیریت آب» به صورت آنلاین برگزار شد. در این نشست که با حضور شماری از کارشناسان دو طرف برگزار شد، زمینه‌های همکاری دوجانبه مورد بحث و بررسی قرار گرفت.

همچنین در خصوص برگزاری منظم وبینارهای تخصصی نیز توافقاتی انجام گرفت. نشست آنلاین دیگری نیز بین کمیته دولتی دامپروری شرکت مدیریت کشاورزی و دامپروری اسرائیل برگزار شد. سفارت ازبکستان در اسرائیل نیز ضمن سازماندهی یک نشست مشترک بین اتاق بازرگانی این کشور با رئیس اتاق‌های بازرگانی رژیم صهیونیستی، یک میزگرد نیز در خصوص فرصت‌های ازبکستان برای جذب کسب‌و‌کارهای اسرائیل در تل‌آویو برگزار نمود.

قزاقستان
در قزاقستان تعاملات با رژیم صهیونیستی کمی زودتر، از ماه آوریل با برگزاری ویدئو کنفرانس مشترک میان پزشکان قزاق و اسرائیلی آغاز شد. تبادل تجربه در مقابله با بیماری کرونا محور برگزاری این نشست مشترک بود. در همین ماه ریون رولین، رئیس‌جمهور رژیم صهیونیستی نیز با قاسم ژومارت توکایف به صورت تلفنی مذاکره داشت و طی آن پیشنهاد پشتیبانی‌های مختلفی را از سوی اسرائیل برای قزاقستان ارائه کرد. در همین ماه و به رغم همه‌گیری بیماری کرونا، مراسم بزرگداشت بیست و هشتمین سالگرد برقراری روابط دیپلماتیک اسرائیل و قزاقستان برگزار شد. توسعه مناسبات دوجانبه و تعریف حوزه‌های جدید همکاری از محورهایی بود که در این نشست مورد رایزنی طرفین قرار گرفت. پس از انتشار خبر ابتلاء نورسلطان نظربایف، اولین رئیس‌جمهور و رئیس شورای امنیت، به بیماری کرونا نیز رولین (رئیس‌جمهور رژیم صهیونیستی) از جمله چهره‌های سیاسی بود که پیامی رسمی برای وی ارسال کرد.‌ در ماه جولای نیز بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر رژیم صهیونیستی پیام تبریکی برای هشتادمین سالگرد تولد نظربایف ارسال کرد.

محموله کمک‌های بهداشتی ماشاو (آژانس توسعه همکاری‌های بین‌المللی در وزارت امور خارجه رژیم صهیونیستی) شامل تجهیزات مراقبتی ویژه کادر درمانی قزاقستان به ارزش 4.5 میلیون تنگه (معادل حدودا 10 هزار دلار)، دیگر خبری است که در ماه جولای در رسانه‌های قزاقستان بازتاب داشت. ارسال محموله‌های حمایتی برای خیریه‌های قزاقستان با واسطه‌گری چند بنیاد خیریه، اقدام دیگری بود که در ماه آوریل از سوی رژیم صهیونیستی صورت گرفت.

در ماه سپتامبر نیز روند مناسبات دو طرف، با محوریت تحرکات سفارت قزاقستان در سرزمین‌های اشغالی ادامه یافت. ساتیبالدی بورکاشوف، سفیر قزاقستان در اسرائیل در این ماه دیداری با وزیر بهداشت اسرائیل ترتیب داد و طی آن توافقاتی پیرامون توسعه همکاری‌ها در حوزه بهداشت صورت گرفت. در همین حال پیش‌نویس برنامه 2019 الی 2024 دو طرف نیز مورد بحث و رایزنی قرار گرفت. در این ماه همچنین یکی از خیابان‌های شهر حیفا با پیگیری‌های سفارت قزاقستان به نام ابونصر فارابی نامگذاری شد. مراسم رونمایی از تابلوی این خیابان با حضور مقامات دیپلماتیک قزاقستان و اسرائیل، شهردار حیفا و حضور برخی چهره‌های دیگر قزاق به صورت آنلاین برگزار شد.
انتظار می‌رود مناسبات دوجانبه با سفر احتمالی توکایف به تل‌آویو توسعه بیشتری یابد. پیش‌تر در ماه آوریل ریون رولین از توکایف برای سفر به سرزمین‌های اشغالی در پاییز 2020 دعوت کرده بود و سفارت قزاقستان در رژیم صهیونیستی نیز خبر از قبول این دعوت از سوی توکایف داده بود.

قرقیزستان
تحرکات رژیم صهیونیستی در این مدت در قرقیزستان در مقایسه با دو جمهوری ازبکستان و قزاقستان بسیار کمتر بوده است. در ماه جولای اسرائیل یک محموله از کمک‌های بشردوستانه را به منظور مقابله با بیماری کرونا برای قرقیزستان ارسال کرد. این محموله که از سوی ماشاو تامین شد، شامل اقلامی نظیر ماسک، مواد ضدعفونی‌کننده و تجهیزات محافظتی برای کادر درمانی بود. پس از آن نیز معاون وزیر بهداشت قرقیزستان ضمن قدردانی از سفارت اسرائیل اظهار داشت که کارشناسان و پزشکان قرقیز در کنفرانس مشترک قرقیزستان و اسرائیل برای تبادل تجربیات در مقابله با بیماری کرونا شرکت می‌کنند.

در ماه آگوست نیز سورانبای جین‌بیک‌اف، در یک سخنرانی پیرامون توسعه تولید محصولات کشاورزی در قرقیزستان به مذاکرات اتحادیه اقتصادی اوراسیا برای ایجاد توافقنامه تجارت آزاد با رژیم صهیونیستی اشاره کرد و اظهار داشت قرقیزستان از این توافق حمایت می‌کند. در ادامه همین اظهارات بود که در ماه سپتامبر وزارت کشاورزی قرقیزستان از سفارت اسرائیل برای مذاکره در خصوص توسعه همکاری‌ها در حوزه کشاورزی و نیز امکان‌سنجی صادرات عسل و میوه‌های خشک شده از قرقیزستان به اسرائیل مذاکره کرد.

در همین ماه، لیات وکسلمن، سفیر اسرائیل در قزاقستان و قرقیزستان ضمن سفری به بیشکک با عزیزبیک ممدیاروف، معاون وزیر امور خارجه قرقیزستان نیز دیدار می‌کند. در این دیدار سفیر اسرائیل از آمادگی رژیم صهیونیستی برای توسعه مناسبات با قرقیزستان خبر داد.

جمع‌بندی
در دوره بروز بحران کرونا سطح مناسبات دیپلماتیک بسیار افت کرده و شرایط تعاملات بین‌المللی برای تمام کشورها دشوار گردید. در رژیم صهیونیستی که بحران کرونا هم‌زمان با بحران‌های سیاسی داخلی نظیر پرونده فساد بنیامین نتانیاهو، مشکلات عدیده در تصویب لایحه بودجه (و پیامدهای آن نظیر تعطیلی سفارتخانه‌ها) نیز به وقوع پیوسته بود، این موضوع بسیار بیشتر تاثیرگذار بود. با این حال شاهد آن هستیم که به رغم تمام این مسائل، اسرائیل تلاش کرده تا روند باثبات توسعه مناسبات خود با کشورهای آسیای مرکزی را حتی در این شرایط نیز ادامه دهد.

در همین راستا در ارتباط با همه‌گیری بیماری کرونا دو محور کلیدی در آسیای مرکزی در ارتباط با رژیم صهیونیستی به چشم می‌خورد که جالب توجه است. نخست: بزرگ‌نمایی از کمک‌های ارسالی از سوی اسرائیل. در حالی که حجم و ارزش کمک‌های ارسالی از سوی رژیم صهیونیستی بسیار پایین بوده و قابل مقایسه با دیگر کشورها نبود، شاهد بازخوردهای بسیار زیادی در رسانه‌ها و موضع‌گیری مقامات کشورهای منطقه در قبال آن بودیم. دوم، اغراق در توانمندی اسرائیل برای مقابله با بیماری کرونا؛ در این دوره شاهد آن بودیم که به رغم آن که بیماری کرونا در سرزمین‌های اشغالی نیز تلفات بسیار زیادی از خود بر جای گذاشت و کابینه بنیامین نتانیاهو نتوانست نسبت به کنترل بیماری کارنامه خوبی از خود بر جای بگذارد، اسرائیل در یک فضای تبلیغاتی به یکی از پیشتازان تبادل تجربه در زمینه مقابله با بیماری کرونا با کشورهای منطقه بدل شد. 
 انتهای مطلب/