قبل از هرگونه شتاب زدگی در تحلیل، باید در مورد علت حقیقی «مصالحه» روسیه-ترکیه، دلایل واقعی نامه اردوغان به پوتین و مرزهای احیای روابط بین آنکارا و مسکو صحبت کرد و باید کمی به این موضوع پرداخت که چرا روسیه به این سرعت، درگیری را منتفی اعلام کرد.
ایران شرقی/
نامه رئیسجمهور ترکیه به «ولادیمیر پوتین» و عذرخواهی بسیار مبهم وی به خاطر سقوط جنگنده بمب افکن روسی و کشته شدن خلبان روسی بدون شک مهمترین رویداد دیپلماتیک این هفته در فضای رسانهای کشورهای پساشوروی بود.
رسانههای اروپایی این رویداد را با «برکسیت» – نتایج رای گیری مربوط به خروج انگلیس از اتحادیه اروپا – مرتبط میدانند. مفسران رسمی روسیه به سرعت در مورد «مبارزه سیاسی خارجی بزرگ کرملین» و رئیسجمهور روسیه که توانست با موضع اصولی خود آنکار را برای پذیرش شرایط روسیه متقاعد کند، شروع به صحبت کردند.
اما قبل از هرگونه شتاب زدگی در تحلیل، باید در مورد علت حقیقی «مصالحه» روسیه-ترکیه، دلایل واقعی نامه اردوغان به پوتین و مرزهای احیای روابط بین آنکارا و مسکو صحبت کرد. باید کمی به این موضوع پرداخت که چرا روسیه به این سرعت، درگیری را منتفی اعلام کرد.
تنها دو روز پس از دریافت نامه اردوغان، کرملین اظهار داشت که گفتوگوی تلفنی بین دو رئیسجمهور برقرار شود. این گفتوگو هنوز انجام نشده، اما رئیسجمهور روسیه به دولت دستور داد که مسئله مربوط به لغو تحریمهای ضد ترکیه را بررسی کند. در ضمن، دولت روسیه با شتاب و عجله اعلام کرد که تمامی پیشنهادات مورد نیاز روز بعد آماده خواهند شد و لغو تحریمها بیشتر از یک هفته طول نخواهد کشید.
این شتاب به طور کلی به سه نکته اشاره دارد.
اولا، مشاورههای بسته روسیه-ترکیه در مورد شرایط مصالحه حداقل چند ماه (براساس اطلاعات منابع خبری – از آوریل سال جاری در الجزایر) طول کشید و قزاقستان (نورسلطان نظربایف) نقش مهمی را به عنوان واسطه دراین گفتوگو ایفا کرد. در ضمن، این مذاکرات محرمانه زمانی انجام شدند که رسانههای روسی شعارهای ضدترکی را سرداده و جامعه را متقاعد میکردند که نمیتوان بدون اجرای بیقید و شرط شرایط مسکو توسط آنکارا – معذرتخواهیهای رسمی، جبران مالی و کشاندن افراد مقص در این حادثه به دادگاه – در مورد هیچ گونه مصالحهای صحبت کرد.
دوما، تحریمهای ضد ترکی اعمال شده توسط مسکو قبل ازهر چیز به خود روسیه (به خاطر افزایش قیمت محصولات کشاورزی) ضربه اساسی را وارد و به همین دلیل روسیه به مصالحه سریع با ترکیه علاقمند بود.
سوما، اظهارات جنگطلبانه مسکو در تمام این مدت فقط تبلیغات بود و کرملین بدون تحقق تحت الفظی شرایط قرار داده شده برای آنکارا هم به سمت عادی سازی روابط میرفت: اردوغان به جای عذرخواهی، به خانواده خلبان کشته شده تسلیت گفت و با دادن جریمه به روسیه موافقت نکرد، بلکه فقط با کمک مالی به این خانواده و کشاندن مقصرین این حادثه به دادگاه موافقت خود را اعلام کرد.
با توجه به سه نکته فوق الذکر، هم مسکو و هم آنکارا سعی دارند با مصالحه مشکلات خود را حل و فصل کنند. رهبری روسیه سعی دارد با این کار، عواقب اقتصادی بحران را (که تحریمهای ضد ترکی آن را وخیمتر کرده بود) کاهش دهد. مسکو موفق نشد از افزایش قیمت محصولات جلوگیری کرده و سیستم موثری برای جایگزینی کالاها و خدمات ترکیه ایجاد کند (از جمله در حوزه گردشگری).
اردوغان با اقدام برای مصالحه با روسیه به دنبال اهداف بسیار مهم تری نیز است. اولا، اردوغان باید بیطرفی مسکو در مسائل همکاری «گازی» ترکیه با اسرائیل را جلب کند (یا در عرضه گاز طبیعی از طریق خط لوله گاز از قبرس یا عرضه گاز مایع از طریق مصر). البته تلآویو هم به دنبال بیطرفی روسیه در این مسئله است اما در مورد آنکارا انجام این کار راحتتر بنظر میرسد.
دوما، اردوغان امید دارد که در گفتوگوی مستقیم با پوتین، عرضه سلاح را به اتحادیه دموکرات کردستان سوریه را متوقف و از ایجاد دولت شبه کرد در سوریه جلوگیری کند.
اردوغان سعی دارد با انجام مصالحه، اختلافات ترکیه با کشورهای همسایه را که در سالهای اخیر بوجود آمدهاند برطرف کرده و سیستم جدید نظارت و موازنه را ایجاد کند. هیچ شکی وجود ندارد که ما به زودی از طرحهای جدید آنکارا در مورد تقویت روابط با تهران آگاه شویم. با این رویکرد، نامه فعلی وی به پوتین، واکنشی انعطافپذیر به تغییرات در روابط بینالمللی بوده و به هیچ وجه به معنای پیروزی مسکو نیست.
همچنین، منظور از مصالحه آینده صرفا توسعه همکاری در حوزه اقتصاد است نه شراکت استراتژیک و روابط خاص.