نشست سازمان همکاری شانگهای در تاشکند دارای سطح بالاتری از میزان توطئه‌های پنهانی و مباحث پرتنش از نشست‌های قبلی بود. شاید اگر روزی تاریخ سازمان همکاری‌های شانگهای بدون مبالغه و به صورت واقعی نوشته شود، از نشست تاشکند به عنوان «نقطه عطف» و یا «تاریخی» یاد خواهد شد.

ایران شرقی/ ارائه تصویر زیبا همواره یکی از دغدغه‌های رسانه‌ای همه نشست‌های سران سازمان شانگهای بوده است. سران کشورهای عضو همیشه حداکثر تلاش را به خرج می‌دهند تا ناظران خارجی این ذهنیت را نداشته باشند که میان اعضا اختلاف نظر و یا مسائل مورد بحث وجود دارد. اعضای هیئت‌های شرکت کننده هم توجیه می‌شوند تا از وجود مشکلات و مباحث داخلی سازمان حرفی از زبانشان بیرون نرود. به این دلیل است که معمولا روزنامه‌نگاران طی نشست‌های سازمان همکاری‌های شانگهای از شنیدن حرف‌های تکراری و یکنواخت در باره دوستی و تفاهم میان اعضا، گله مندند.
اما واقعیتی که از چشم عموم مردم پنهان نگاه داشته می‌شود با تصویر زیبای که از سوی تریبون بلند سازمان شانگهای به نمایش گذاشته می‌شود، بسیار متفاوت می‌باشد. از این نظر، نشست تاشکند با سطح بالاتری از میزان توطئه‌های پنهانی و مباحث پرتنش از نشست‌های قبلی بود. شاید اگر روزی تاریخ سازمان همکاری‌های شانگهای بدون مبالغه و به صورت واقعی نوشته شود، از نشست تاشکند به عنوان «نقطه عطف» و یا «تاریخی» یاد خواهد شد.
نشست سران شانگهای در تاشکند سه نکته کلیدی داشت
یکی اینکه پکن برای اولین بار به وضوح انتظارات خود در رابطه با آینده سازمان را مطرح کرد که این مسئله حکم آب سردی بر پیکره روسیه را داشت.
دوم اینکه در داخل این سازمان به رهبری پکن، گروهی شکل گرفت که نسبت به اهداف گسترش شانگهای مشکوک می‌باشند. آن‌ها بر این باورند که گسترش سازمان از طریق پذیرش تمام داوطلبان (لازم به ذکر است که مغولستان، بلاروس، سوریه، مصر، بنگلدش، آذربایجان، کامبوج، نپال، ترکیه و سری لانکا در انتظار کسب جایگاه حقوقی مختلفی در شانگهای هستند)  سازمان را به سمت باشگاهی تنزل خواهد داد که در این صورت، هیچ مسئله‌ای بصورت مسالمت آمیز حل و فصل نخواهد شد.
و نکته سوم اینکه «موضوع ایران» شرکت کنندگان نشست تاشکند را به صراحت در دو طرف مقابل یکدیگر قرار داد.
 «شی جین پینگ» رئیس جمهور چین طی اظهاراتی درباره زمینه‌های توسعه بیشتر سازمان همکاری‌های شانگهای به پنج مورد تقویت وحدت، اعتماد متقابل و تعمیق همکاری‌های همه جانبه در چارچوب سازمان اشاره کرد.
 اگر به جزئیات سخنرانی رئیس جمهور چین نظری بیاندازیم، به نتایجی دست خواهیم یافت.
الف: وظیفه اصلی سازمان همکاری‌های شانگهای نه خیالبافی سیاسی و نه ایجاد «جهان چند قطبی» اسطوره‌ای بلکه همکاری واقعی کشورهای عضو در عرصه‌های اقتصادی می‌باشد. و تنها بعد از تقویت این همکاری و ظهور پروژه‌های مختلف صنعتی، تدارکاتی، زیرساختی، مالی، علمی و فنی می‌توان در باره هر گونه اهداف سیاسی صحبت کرد.
ب: علاوه بر این، رئیس جمهور چین بلافاصله «فضای اقتصادی جاده جدی ابریشم» را به عنوان پروژه اصلی معرفی کرد که همسو با استراتژی‌های ملی کشورهای منطقه بوده و نقش مبنای اساسی برای همگرایی بیشتر اقتصادی را ایفا خواهد کرد.
ج: سازمان همکاری‌های شانگهای نه تنها در کلام بلکه در عمل باید مسئولیت تامین امنیت منطقه را به صورت گسترده از محدود سازی حضور خارجی گرفته تا ایجاد ساختارهای واحد مبارزه با افراطگرایی، قاچاق مواد مخدر و سایر جرایم فرامرزی بر عهده گیرد.
پیش از این نیز، پکن از طرح دقیق مسائل اجتناب می‌کرد اما ظاهرا اکنون شرایط تغییر کرده است. از سال ۲۰۱۳ میلادی به این طرف چین اقدامات زیادی در منطقه انجام داده و در پروژه‌های آزمایشی جاده جدید ابریشم پول‌های زیادی را سرمایه گذاری کرده است که امروز انتظار بازدهی متقابل اقتصادی را دارد. پکن همچنین همزمان می‌خواهد سرمایه‌های خود را از مداخلات غرب، توطئه‌های روسیه و اقدامات غیر منتظره کرملین (نظیر اختلاف با ترکیه) و همچنین از بی‌ثباتی داخلی در کشورهای کلیدی آسیای مرکزی (قزاقستان و ازبکستان) بیمه کند.
 به عبارت دیگر، سخنرانی شی جین پینگ برای شرکت کنندگان نشست تاشکند این پیام را داشت: سیاست بازی بس است. حالا دیگر زمانی فرا رسیده که باید کار کرد و بطور مستقل به فکر تامین امنیت خانه خویش بود.
ضمنا طرح موضوع به این صورت، برخی از سران را تا حدودی شوکه کرده بود. موضوع شوکه شدن برخی قابل درک است زیرا به عنوان مثال قرقیزستان و تاجیکستان به کمک‌های مالی چین بد عادت شده و امیدوارند که ضرورتی به بازپرداخت این مبالغ صورت نگیرد.
اشاره رئیس جمهور چین به این موضوع که سازمان شانگهای سازمان جیبی کرملین نبوده و همه دارای حقوق یکسانند و قصد ندارند بدون قید و شرط از برخی از اقدامات نسنجیده و شعارهای تبلیغاتی آن حمایت کنند نیز به صراحت هیئت روسیه را ناراحت کرد.
این اظهارات تقریبا علنی هیئت چینی نیز برای نمایندگان کرملین سورپرایز غیر منتظره و ناگوار بود. پکن این پیام را داد که چنانچه شما (روسیه) آماده بررسی توسعه همکاری‌های اقتصادی در چارچوب سازمان شانگهای نمی‌باشید، پس بدون شما جلو خواهیم رفت و از توافقات دوجانبه با کشورهای آسیای مرکزی که در اواسط سال‌های ۲۰۰۰ منعقد کرده‌ایم، بهره خواهیم برد.
چین همچنین نسبت به بحث گسترش سازمان شانگهای و بویژه عضویت کامل هند موضع گیری جدی نشان داد.
در همین حال، امروز شاید فقط افراد نابینا قادر به عدم مشاهده سیاست‌های طرفدارانه دهلی نو و «نارندر مودی» از آمریکا باشند. چرا که هند در واقع تلاش می‌کند تا مجری منافع آمریکا در آسیای جنوبی و در حوزه سازمان همکاری‌های شانگهای باشد. بنابراین عضویت کامل هند که از سوی روسیه و قزاقستان به طور فعال دارای لابی نیز می‌باشد، در آینده می‌تواند مشکلات جدی هم برای چین و هم برای کل سازمان همکاری‌های شانگهای ایجاد کند. اینجا بود که در دهلیزهای نشست تاشکند به ابتکار چین برای اولین بار صحبت از ضرورت ایجاد «چارچوب محدود اعضای دائمی سازمان» به میان آمد.
و در ‌‌نهایت، در تاشکند موضوع ارتقاء جایگاه جمهوری اسلامی ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای به یک صحنه نبرد تبدیل شد. از نقطه نظر حقوقی برای طرح موضوع مانعی وجود ندارد ولی بحث موقعیت «ویژه» مسکو، آستانه و دوشنبه در میان است که عضویت کامل ایران را نامطلوب می‌دانند و معتقدند، ممکن است دیالوگ آن‌ها با غرب، مواضع شانگهای را به طور جدی با مشکل مواجه کند.
هیئت روسی با بیان اینکه «در این اواخر در مورد موافقت شش کشور عضو دائمی با نامزدی ایران برخی مشکلات بروز کرده و مانع رسیدگی سریع به این موضوع خواهد شد»، سعی کرده موضع خود را پنهان نگاه دارد ولی تاکید به وجود «مشکلات فنی» چندان توجیه پذیر نبود و معلوم شد که چه کشوری نسبت به عضویت ایران چه نظری دارد.
چنین وضعیت باعث سردرگمی پکن نیز شد که نسبت به ایران به عنوان یک عنصر کلیدی ساختار آینده سازمان شانگهای نگاه می‌کند. اما پکن به اصطلاح دچار دام خودش در رابطه به «اتفاق آراء» اعضای اصلی شد و در این نشست نه پکن و نه تاشکند که از موضوع ایران حمایت می‌کردند، موفق به انجام کار خاصی نشدند.
با این حال اهمیت اصلی نشست تاشکند در آن است که برای اولین بار به صراحت مشکلات توسعه سازمان و راه حل‌های آن عنوان شد. به نظر می‌رسد که برخی از کشور‌ها آماده‌اند در کنار چین قرار گرفته و برای تحقق سیاست‌های موثر منطقه‌ای سازمان تلاش کنند که احتمالا مشکلاتی را در تعاملشان با روسیه به بار خواهد آورد.