ایران شرقی/

 *یولیا کستینکو:

22 سال از آغاز فعالیت «بنیاد سوروس» در قلمرو قزاقستان می‌گذرد و تاکنون نسبت به خروجی فعالیت مشکوک آن تحقیقی یا صورت نپذیرفته است و یا گزارشی منتشر نشده است. این در حالیست که دیگر کشورهای آسیای مرکزی نمایندگی این بنیاد در کشورهای خود را تعطیل و یا آنرا بطور کاملی تحت نظارت خود دارند. اما اینکه چرا همچنان بنیاد سوروس در قزاقستان به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد، موضوعی مورد تحلیل و بررسی می‌نماید.

اخیرا «سباستیان کورتس» نخست وزیر اتریش، نمایندگی «بنیاد سوروس» در خاک کشورش را ممنوع اعلام کرد. نخست وزیر اتریش در سخنانی تصمیم خود را چنین شرح داد: «بنیاد سوروس یکی از بزرگترین مشکلاتی است که جهان در سال 2017 میلادی با آن رو‌به‌رو می‌باشد. وی مانند یک ماهی مرکب خون آشام بر روی چهره بشر قرار گرفته است. سوروس به طور خستگی ناپذیر همه چیز را که بوی پول می‌دهد به یک قیف خون، هل می‌دهد. وی با استفاده از این مبالغ به سیاستمداران، روزنامه نگاران و چهره‌های اجتماعی رشوه می‌دهد و در تلاش است جهانی را طبق تصورات خود ایجاد کند».

این نحوه توصیف بنیاد سورس در حالی است که همچنان قزاقستان با بی تفاوتی با این مسئله برخورد می‌کند و نسبت به شک و تردیدهایی که کارشناسان به عملکرد این مجموعه نسبت می‌دهند، توجهی ندارند. برعکس چندی قبل تعدادی از کارشناسانی که نسبت به این موضوع مطالبی را منتشر کرده بودند، به اتهام فشار بر بنیاد سورس جهت اخذ رشوه، متهم به ریاکاری شدند.

البته این موضوع، فرضیه دیگری را نیز بیان می‌کند که برخی بر این عقیده‌اند که نمایندگی بنیاد سوروس در قزاقستان، مقدس و بدون هیچ پیش شرطی فراتر از سوءظن می‌باشد. برخی دیگر بر آنند که زمان وارد شدن قزاقستان به فهرست جنبش «ضد سوروسی» تاکنون فرا نرسیده است. 

اولین بار در میان کشورهای شوروی سابق، بلاروس به ضرر فعالیت واقعی این بنیاد پی برد. در این کشور نمایندگی سوروس در سال 1997 میلادی تعطیل شد. بنیاد سوروس در آن زمان قطع فعالیت خود در این کشور را به دلیل سر زدن «سوءتفاهم مالیاتی و مالی» اعلام کرد و در نهایت نیز، حساب های این سازمان مسدود و این بنیاد به پرداخت 3 میلیون دلار جریمه نقدی محکوم شد و همین مسئله به توقف کامل آن انجامید.

در ابتدا قرن جدید نیز، ازبکستان مجوز فعالیت شعبه سوروس در قلمرو این کشور را تمدید نکرد. وزارت دادگستری ازبکستان دلیل عدم تمدید مجوز این سازمان را نقض چندین مورد قوانین ملی این کشور از سوی بنیاد مذکور عنوان کرده بود. از جمله بنیاد سوروس به نقض برخی قوانین درباره «سازمان‌های غیر انتفاعی» و «بنیاد‌های اجتماعی» و همچنین فعالیت آموزشی بدون مجوز متهم شده بود. علاوه بر این، مقامات ازبکی اظهار داشتند که «مواد منتشر شده توسط بنیاد مذکور ماهیت و محتوای اصلاحات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در ازبکستان را تحریف، و مخالف با منافع ملی بوده و سیاست «تاشکند» را بی اعتبار می‌کند».

در کنار این مثال‌ها، در سال 2015 میلادی «بنیاد سوروس» به فهرست سیاه میهن پرستان روسیه وارد شد. این سند در شورای فدراسیون روسیه تهیه و شامل «سازمان‌های غیر دولتی بین‌المللی و خارجی نامطلوب» قرار گرفت. کمی بعد، دادستانی کل روسیه بنیاد مذکور را به عنوان عنصر نامطلوب در قلمور این کشور اعلام کرد و مجوز تعطیلی آنرا صادر نمود. در سال 2016 هم، هکرهای « DC Leaks » پست الکتورنیکی بنیاد سوروس را شکسته و 2 هزار و 576 اسناد مربوط به فعالیت این بنیاد را در اختیار افکار عمومی قرار دادند.

در میان اسنادی که از سوی هاکرها در اینترنت منتشر شد، سندی به نام «استراتژی Russia  Priject  برای سال های 2014 الی 2017» نیز قرار گرفته بود. در این سند در مورد آماده سازی وکلا و متخصصان روسی همچون عوامل سوروس برای حمایت از «جامعه مدنی» در مبارزه با دولت، ادغام شهروندان روسیه به «تبادل جهانی ایده ها» بر اساس اصول‌ «تفکر انتقادی» (در قبال سنن ملی، کلیسای ارتدکس روسیه  و دیگر ارزش های روس) مورد توجه قرار گرفته بود. همچنین در این اسناد حمایت منظم از اقلیت‌های جنسی روسیه و دادن جنبه سیاسی به فعالیت‌های آن به عنوان یک ابزار نفوذ آشکار بود.

همچنین حدود نیز، «آیوار لمبرگس» شهردار پایتخت لتونی اظهار داشت: «سوروس از تبلیغات پیرامون پذیرش پناهندگان حمایت مالی می‌کند. وی در لتونی دارای سازمان‌های « Delna » و « Providus » می‌باشد. من بارها گفته‌ام که این ساختارهای بنیاد سوروس کاملا ضد دولتی می‌باشند. تبلیغات پیرامون پذیرش پناهندگان که در نهایت منجر به مشکلات اجتماعی و اقتصادی و تهدید امنیتی خواهد شد، این یک نوع اقدام ضد دولت لتونی است. من معتقدم که جورج سوروس از قلمرو لتونی باید اخراج و ورود وی به مانند آوازخوانان روسی به این کشور ممنوع اعلام شود».

طی ماه جولای سال جاری در بوداپست و دیگر شهرهای مجارستان نیز، پوسترهای با عکس میلیاردر مذکور در حال خنده با چنین کتیبه که «اجازه ندهید که جورج سوروس آخرین فردی باشد که می خندد»؛ پیدا شد. همچنانکه وضعیت مشابهی در بسیاری از کشورهای دیگر که ساختارهای «بنیاد سوروس» در محدوده آن فعالیت می‌کنند، مشاهده شده است. برای مثال، در لهستان «یراسلاف کاچینسکی» رئیس حزب حاکم «حقوق و عدالت» این کشور سازمان‌های غیر دولتی که از سوی بنیاد مذکورحمایت مالی می‌شوند را «جوامعی در داخل ملت» عنوان کرده و «بر ضرورت نظارت فعالیت آنها» تاکید کرد.

اما در قزاقستان مسئله مربوط به امکان حضور «بنیاد سوروس» از طرف نهادی مورد پیگیری قرار نگرفته است و این شائبه را مطرح میکند که دستهایی در پشت پرده خواهان ادامه فعالیت این نهاد چالشی در اکثر نقاط دنیا هستند.این در حالی است که «آنتون آرتیمف» مدیر نمایندگی «بنیاد سوروس» در قزاقستان با شجاعت معتقد است که «فعالیت ما در اینجا کاملا شفاف، قابل نظارت و همه چیز روشن و معلوم است».

البته این مهم ترین نکته نگران کننده نیست. این سازمان در سال 2010 میلادی از نقش جدید خود به عنوان میانجی میان دولت، و جامعه مدنی پرده برداشت. آیا چنین ادعایی نمی‌تواند دخالت در امور داخلی قزاقستان باشد؟ بنیاد مذکور برای تحقق ماموریت خود تا به امروز این رویکرد را دنبال می‌کند.

تابستان سال جاری، رسانه‌ها در مورد تصویب استراتژی جدید این بنیاد برای سال‌های 2017-2020 خبرهایی منتشر کردند که «...به نظر می‌رسد دولت در حال حاضر برای پذیرش ایده‌های جدید و موثر اقتصادی بنیاد سوروس که می‌توانند سیاست جدید اقتصادی را تشکیل و از تبدیل بحران اقتصادی به بحران‌های اجتماعی و سیاسی ممانعت کند، اقداماتی را در دست اجرا دارد».
 بنیاد سوروس هم اعلام کرده است به این مهم به عنوان فرصتی برای تاثیر گذاری بر سیاست اقتصادی به منظور توسعه عادلانه و پاسخگویی دموکراتیک و حقوق بشر، نگاه می‌کند. بنیاد مذکور همچنین به تقویت مدیریت منابع طبیعی و بودجه دولتی با استفاده از منفعت قزاقستان برای پیوستن به سازمان همکاری اقتصادی و توسعه و در مشارکت با دولت باز»، ادامه خواهد داد.

البته، بنیاد سوروس به مانند سایر سازمان‌های مشابه، برای هر تراکنش مالی به ادارات دولتی مربوط گزارش می‌دهد. البته این یک نکته مثبت است اما مسئله صرفا به زنجیره مالی درآمد و هزینه مرتبط نیست. بی دلیل نیست که در برخی کشورها به طور آشکار گفته می‌شود که سوروسی ها «خود را در قزاقستان آزاد احساس می‌کنند» و روس ها حتی اظهار نظر کردند که پول های واشنگتن برای بی ثبات کردن وضعیت در روسیه از طریق قزاقستان به این کشور راه می‌یابد.

واقعیت این است که روس‌ها ضمن تلاش برای «اخراج» سوروس از این کشور با این واقعیت نیز رو به رو شدند که طی سال‌های حضور این سازمان در روسیه، نسلی معتقد و ملتزم به آرمانهای لیبرال دموکراسی غربی پدیدار شده که تا سالهای دور نیز نمی‌توان آنان را درنظر نگرفت و بسیاری از تحولات نزدیک به خواست کشورهای غربی و فاصله گیری از اهمیت همگرایی منطقه‌ای در جریان لابی سازی این گروه در حال انجام است و این در حالیست که چنین نسلی در قزاقستان هم در حال رشد است.

*کارشناس مسائل سیاسی آسیای مرکزی